Hoofdpijn
Hoofdpijn is waarschijnlijk Nederlands’ gezondheidsklacht nummer 1: vrijwel iedereen heeft er wel eens last van.
Spanningshoofdpijn
Meestal is hoofdpijn een signaal. Te hard gewerkt, te lang naar het beeldscherm getuurd of te lang in spanning gezeten. Zodra je het wat rustiger aan doet verdwijnt die hoofdpijn doorgaans vanzelf.
Dit soort hoofdpijn wordt dikwijls ‘gewone hoofdpijn’ of spanningshoofdpijn genoemd. Spanningshoofdpijn is het gevolg van (te hoge) spanning op de hoofd- en nekspieren. De spieren raken verkrampt en de zenuwen in de huid, spieren en bloedvaten geven pijnsignalen af.
De term spanningshoofdpijn is voor tweeërlei uitleg vatbaar. Enerzijds is er een link met de oorzaak: te veel spanning en stress, die zorgen voor onmerkbare spiersamentrekkingen in de nek, het hoofd en de ogen. Anderzijds heeft het te maken met de specifieke symptomen: een zeurderige, aanhoudende pijn aan beide kanten van het hoofd. Het voelt alsof er een knellende band strak om het hoofd zit gespannen. Ook pijnlijke, gespannen spieren in hals en nek horen daarbij.
Spanningshoofdpijn kan bijzonder veel last veroorzaken, maar strikt medisch gezien hoeft men zich er niet al te druk over te maken.
Hoe voorkom je het?
Allereerst: probeer situaties die doorgaans stress veroorzaken in een zo vroeg mogelijk stadium te herkennen. Daardoor is het vaak nog mogelijk de druk van de ketel te halen voor het te laat is.
Soms ziet de buitenwereld eerder dat iemand in de gevarenzone komt dan de persoon zelf. Gespannen kaakspieren, tics als nagelbijten of handenwringen of constant gefronste wenkbrauwen zijn maar al te vaak voorbodes van een knallende koppijn.
In dit soort situaties hebben veel mensen baat bij ontspannende oefeningen. Het masseren van de spieren in de nek en schouders (en de hoofdhuid!) kan veel verlichting geven. Ook een fikse wandeling of een warm bad helpen in de aanloopfase hoofdpijn te voorkomen.
Wie dikwijls te veel hooi op de vork neemt, zou op zoek moeten gaan naar een betere balans tussen werk en vrije tijd.
Ook meditatie, yoga en sportbeoefening helpen dit soort hoofdpijn te voorkomen.
Pijnbestrijding
Paracetamol en ibuprofen worden veel gebruikt om spanningshoofdpijn tegen te gaan. Het is natuurlijk niet verstandig om bij het minste of geringste een pijnstiller te nemen. Aan de andere kant: Een pijnstiller heeft namelijk het beste effect wanneer hij wordt ingenomen zodra de spanningshoofdpijn zich openbaart.
Wanneer naar de dokter?
Het is verstandig een arts te raadplegen wanneer:
- de pijn na tien dagen nog niet over is
- uw hoofdpijn ongekend hevig is
- het patroon van u hoofdpijn(en) verandert
- de hoofdpijn mogelijk veroorzaakt wordt door een ongeluk of val
- u zich zorgen maakt over de pijn in uw hoofd
Migraine
Een extreme vorm van spanningshoofdpijn is migraine. Daarbij is er ook sprake is van vaatvernauwing, gevolgd door een vaatverwijding. Er komt een keten van kleine ontstekingen op gang die de zenuwen in de vliezen rond de hersenen nog meer prikkelen. Migraine geeft niet alleen zware hoofdpijnklachten, maar veroorzaakt vaak ook duizeligheid en misselijkheid. Meestal kunnen migrainepatiënten een lichte aanval met de gewone vrij verkrijgbare pijnstillers redelijk doorstaan, maar soms lukt dat alleen met zwaardere middelen, op doktersvoorschrift. Wie denkt aan migraineaanvallen te lijden doet er hoe dan ook verstandig aan niet zelf te gaan dokteren, maar de hulp in te roepen van de huisarts – en vervolgens de neuroloog.
Migraine uit zich bij de meeste mensen in de vorm van een aanhoudende kloppende en bonzende pijn aan één kant van het hoofd in combinatie met misselijkheid, overgeven, duizelingen en wat het best omschreven kan worden als algehele malaise. Elke beweging kan de pijn verergeren, en de patiënt ligt het liefst doodstil in een donkere ruimte. De duur van een migraine-aanval varieert van enkele uren tot drie hele etmalen.
Over de oorzaken van migraine zijn de geleerden het nog niet eens, maar zeker is dat de eerste tekenen (een licht gevoel in het hoofd, soms het waarnemen van lichtflitsen) veroorzaakt worden door een samentrekking van de bloedvaten. Vervolgens komt er een soort chemische kettingreactie op gang.
Inmiddels is wel duidelijk dat veel aanvallen worden aangejaagd door specifieke prikkels, die de patiënten zelf gedurende hun ziekteproces goed leren onderkennen. Bekende ‘triggers’ (uitlokkers) zijn stress, jet lag, sigaretten(rook), te weinig eten, koude/warmte en bepaalde voedingsmiddelen, zoals chocolade en rode wijn.
Hoe voorkom je het?
Daarvoor is het vooral belangrijk de zogeheten ‘triggers’ te herkennen. Het bijhouden van een soort hoofdpijndagboek kan daarbij helpen. U schrijft dan bijvoorbeeld op wat u aan het doen was toen de aanval begon, wat het eetpatroon was en waar u zich bevond. Het leren kennen van het eigen hoofdpijnpatroon helpt migraineaanvallen te voorkomen.
Pijnbestrijding
Er zijn speciale middelen tegen migraine verkrijgbaar, die alleen op doktersvoorschrift kunnen worden verstrekt. Wanneer een aanval zich voor het eerst voordoet is het verstandig met uw arts te overleggen welke therapie de beste is.
Ook de vrij verkrijgbare pijnstillers op basis van paracetamol, ibuprofen en acetylsalicylzuur worden daarbij toegepast. Vormen misselijkheid en overgeven een probleem, dan kan worden gedacht aan zetpillen of een specifiek zelfzorgmiddel tegen dergelijke klachten, zoals domperidon of metoclopramide.
Uit onderzoek blijkt dat 70 procent van de mensen tijdens of na een migraineaanval geen arts raadpleegt. Met andere woorden: velen doorstaan zo’n aanval met behulp van vrij verkrijgbare pijnstillers.
Wanneer naar de dokter?
Het is raadzaam een arts te raadplegen wanneer:
- u onverwacht veel (migraine)hoofdpijn krijgt, of voor de eerste keer
- de pijn erg lang aanhoudt
- uw hoofdpijn onverwacht heviger is dan normaal, vaker terugkomt of anders aanvoelt
- het patroon van de migrainehoofdpijn verandert na het starten met de anticonceptiepil
- uw hoofdpijn mogelijk het gevolg is van een val of ongeluk.
Kater
Veel minder ernstig dan spanningshoofdpijn (maar soms niet minder hinderlijk) is een vorm van hoofdpijn die we ons zelf aandoen door te veel alcohol te drinken. Meestal kunnen we na een avond overmatig drankgebruik de slaap nog wel goed vatten, maar de volgende ochtend krijgen we de rekening in de vorm van een fikse kater. Wie vaak te veel drinkt moet met pijnstillers - en met name met paracetamol - goed oppassen. De gevolgen van overmatig alcoholgebruik kunnen het best bestreden worden met het drinken van flinke hoeveelheden water. In noodgevallen (u moet echt werk af hebben en het bonzen in het hoofd is niet meer te harden) is een pijnstiller op basis van ibuprofen de beste keus.
Het slikken van aspirine kort na het gebruik van alcohol wordt afgeraden. En in het algemeen is het natuurlijk beter om het alcoholgebruik binnen de perken te houden.
Middelenafhankelijke hoofdpijn
Een bijzondere vorm van hoofdpijn tenslotte is de middelenafhankelijke hoofdpijn. Dat is een vorm van chronische hoofdpijn die veroorzaakt wordt door een overmatig gebruik van cafeïne, of door het te lang slikken van te veel geneesmiddelen, waaronder pijnstillers.
In Westerse landen lijdt één op de 25 mensen aan chronische hoofdpijn. Daarvan is sprake wanneer iemand in een periode van drie maanden 14 dagen hoofdpijn heeft.
Ook het bovenmatig drinken van cafeïnehoudende dranken als koffie en cola levert een bijdrage aan deze vorm van middelenafhankelijke hoofdpijn. Stoppen met cafeïne en/of pijnstillers heeft een gunstige invloed op het pijnbeeld. Maar met name dat laatste is niet zo eenvoudig. Dat lukt over het algemeen alleen onder begeleiding van een arts.
Secundaire hoofdpijn
De op deze website besproken vormen van hoofdpijn noemt men ook wel ‘primaire hoofdpijn’, omdat puur de hoofdpijn zélf het probleem is. Primaire hoofdpijn komt vooral voor bij personen beneden de 50 jaar. Wie na zijn of haar vijftigste last krijgt van hoofdpijn lijdt mogelijk aan een zogeheten ‘secundaire’ vorm, waarbij de oorzaak elders gezocht moet worden, bijvoorbeeld bij een beroerte of stofwisselingsstoornis. Senioren met niet eerder bekende hoofdpijnklachten kunnen daarom het beste hun huisarts raadplegen.